ترجمه و تلخیص: دکتر مجتبی رجب پور، روانشناس و مدرس دانشگاه

دوران کودکی زمانی است که اهمیت شگرفی در تعیین مسیر آینده انسان دارد. تحقیقات بسیار زیادی نشان داده است که نحوه سپری کردن دوران کودکی می تواند پیش بینی کننده بزرگسالی انسان باشد. علیرغم مناقشات بسیار در طول تاریخ در خصوص نقش ژنتیک و محیط بر پرورش انسان، امروزه اهمیت هر دو عامل به خوبی مشخص گردیده و متخصصان تاکید می کنند تطابق شرایط تربیتی محیط با مشخصه های ژنتیکی و شخصیتی کودکان نویدبخش سلامت جسمی، روانی و اجتماعی آنان در آینده بوده و منجر به کاهش مشکلات رفتاری در آنان خواهد شد. موسسه ملی سوء مصرف مواد امریکا (NIDA) هفت اصل پیشگیری از اعتیاد در اوایل کودکی (که از مرحله قبل از تولد و نوزادی تا گذار از مدرسه ابتدایی حدود 8 سالگی تعریف شده) را تعیین نموده است. شایان ذکر است که این اصول مبتنی بر پژوهش های علمی است.

اصل 1 (اصل کلی): مداخله زودهنگام در کودکی می تواند مسیر زندگی را در جهت مثبت تغییر دهد.

سوء مصرف مواد و سایر رفتارهای مشکل زا و چالش برانگیزی که در نوجوانی بروز پیدا می کند، ریشه در تغییرات رشدی دارد که در دوره های قبلی زندگی اتفاق می افتد، این دوره های قبلی زندگی حتی می تواند دوره قبل از تولد باشد. اگرچه پیشگیری در هر سنی می تواند موثر باشد، با اینحال تاثیر آن در مراحل اولیه زندگی انسان بسیار بیشتر است، زیرا در سالهای ابتدایی رشد انسان به سادگی شکل می گیرد و زندگی کودک می تواند به راحتی در مسیر مثبت قرار گیرد.

اصل 2: مداخله زودهنگام در سنین اولیه کودکی می تواند هم منجر به افزایش عوامل محافظت کننده و هم کاهش عوامل خطر گردد.

عوامل خطر شامل ویژگیهایی از کودکان و محیط آنها هستند که کودکان را در معرض خطر بالاتری برای مشکلات رفتاری مانند سوء مصرف مواد قرار می دهند. عوامل محافظت کننده نیز شامل ویژگیهایی هستند که راهبردهای مقابله ای کودکان و سازگاری آنان را ارتقا داده و از این طریق موجب کاهش عوامل خطر می شوند. همه کودکان معمولا مخلوطی از هر دو عوامل محافظت کننده و عوامل خطر را دارا هستند. هدف مداخلات این است که توازن بین این دو گونه عوامل را به سمت عوامل محافظت کننده تغییر دهد.

اصل 3: مداخله زودهنگام در کودکی اثرات طولانی مدت مثبت دارد.

مداخلات پیشگیری اولیه از اعتیاد در دوران کودکی نباید مستقیما به معرفی مواد و یا موضوعاتی از این دست بپردازد. مداخلات موثر در این دوران بر موقعیت ها و رفتارهایی متمرکز می شوند که بدواً به نظر می رسد هیچگونه ارتباطی با سازگاری آینده وی در کودکی یا نوجوانی ندارد؛ با اینحال، همین مداخلات غیرمستقیم کمک می کنند تا شرایط را برای خودتنظیمی مثبت و سایر عوامل محافظت کننده فراهم نموده و در نهایت منجر به کاهش خطر مصرف مواد گردند.

اصل 4: مداخله زودهنگام در کودکی بر طیف گسترده ای از رفتارها اثرگذار است.

حتی رفتارهایی که به طور خاص مورد هدف مداخلات پیشگیری از اعتیاد نیستند نیز از این مداخلات تاثیر می پذیرند. رفتارهای انسان (هم رفتارهای مثبت و هم رفتارهای منفی) به همدیگر وابسته اند. عوامل خطر سوء مصرف مواد ممکن است به طور همزمان منشا سایر مشکلات رفتاری و روانی کودک در خانه یا مدرسه باشد. به همین خاطر است که پیشگیری از یک رفتار نامطلوب می تواند تاثیری گسترده داشته باشد و مسیر زندگی کودک را از مسیرهای مختلف بهبود بخشد.

اصل 5: مداخله زودهنگام در کودکی می تواند بر عملکرد بیولوژیک (زیستی) کودک تاثیر مثبت بگذارد.

فواید مداخلات زودهنگام کودکی تنها محدود به پیامدهای روانی و رفتاری نیست؛ بلکه تحقیقات نشان داده که این مداخلات حتی می تواند بر سلامت جسمانی نیز تاثیرگذار باشد. برای مثال، تاثیر مداخلات روانی بر میزان شاخص های زیستی استرس – مانند سطح کورتیزول- در کودکان تایید شده است.

اصل 6: مداخلات پیشگیری زودهنگام در کودکی بایستی محیط های مجاور کودک را هدف قرار دهند.

در ابتدای زندگی، محیط خانواده مهمترین بافتار رشدی کودک است و والدین بایستی مهمترین هدف مداخلات اولیه کودکی باشند. اما هرچه کودک بزرگتر می شود زمان بیشتری را در بیرون خانه به سر می برد و با محیط های بیرون مانند مهدکودک، پیش دبستان و دبستان در تعامل بیشتری است. مداخلات اولیه کودکی بایستی متمرکز بر نزدیک ترین محیط های کودک باشند، به نحوی که مداخلات بر روی محیط مجاور کودک منجر به اعمال تغییر بر کودک شود.

اصل 7: تاثیرات مثبت مداخلات اولیه بر رفتار کودک موجب رفتارهای مثبت مراقبین بزرگسال و سایر کودکان شده و از این طریق محیط اجتماعی کلی نیز بهتر می شود.

تغییرات رفتاری در کودکان و بزرگسالانی که با آنها در تعامل هستند به صورت متقابل تقویت کننده است. بهبود و ارتقای محیط خانواده یا مدرسه کودک در طول زمان باعث می شود رفتار اجتماعی کودک مثبت تر و سالم تر شود. این موضوع به نوبه خود منجر به تعاملات سازنده و مثبت بیشتر کودک با دیگران شده و در نتیجه محیط اجتماعی را بهبود خواهد بخشید.

Source: National Institute on Drug Abuse; National Institutes of Health; U.S. Department of Health and Human Services.

برای پیشگیری از اعتیاد، اصولی برای کمک به والدین، معلم ها، افرادی که در هدایت جامعه نقش ایفا می‌کنند و نیروهای اجرایی برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد وجود دارد.

عوامل حفاظت کننده و خطرزا اولین اصل موثر در پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر است.

برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد باید سبب افزایش عوامل حفاظت کننده و کاهش عوامل خطرزا شوند. خطر تبدیل شدن به مصرف کننده مواد مخدر شامل ارتباط با انواع عوامل خطر زا (نگرش و رفتار منحرف ) و حفاظت کننده ( حفاظت والدین ) می‌شود.

اصل اول

– تاثیر بالقوه و خاص عوامل خطرزا و حفاظت کننده با تغییر سن تغییر می کند. برای مثال، وجود عوامل خطر زا در خانواده تاثیر مخربی بر کودک می‌گذارد، در حالی که اعتیاد به مواد مخدر می تواند عامل خطر زایی برای نوجوان باشد.

– مداخله زود هنگام در عوامل خطر زا ( عدم کنترل خویش و رفتارهای پرخاشگرایانه  موثرتر از مداخله دیرهنگام برای تغییر مسیر زندگی یک کودک از مشکلات و رفتارهای منفی به جاده صلاح است.

– باید توجه داشت تاثیر عوامل خطرزا و حفاظت کننده بر افراد جامعه در سن، فرهنگ، جنسیت، قومیت و اقلیم‌های مختلف گوناگون و متفاوت است.

اصل دوم

برنامه های پیشگیری از اعتیاد باید اشکال مختلف اعتیاد به مواد مخدر و داروهای تجویز شده توسط پزشک را در سنین مختلف (حتی پیش از رسیدن به سن قانونی)  معرفی کنند.

اصل سوم

برنامه های پیشگیری از اعتیاد باید علاوه بر معرفی اشکال مختلف اعتیاد به مواد مخدر – عوامل خطرزا – عوامل حفاظت کننده را نیز معرفی کنند.

اصل چهارم

برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد باید عوامل خطرزا را متناسب با شخصیت (سن، جنسیت و قومیت ) افراد شرکت کننده در جامعه معرفی کنند تا نتیجه بهتری گرفته شود.

اصل پنجم

برنامه های پیشگیری از اعتیادی که مبتنی بر خانواده هستند باید بتواند پیوندها، روابط خانوادگی و مهارت های والدین ( بحث و گفت و گو، کمک به استقلال فرزندان و اجرای سیاست های مقابله با مصرف مواد مخدر در خانواده ) را ارتقا دهند.

نزدیکی و صمیمیت اعضای خانواده اساس ارتباط میان والدین و فرزندان است. صمیمیت اعضای خانواده می تواند باعث ارتقای مهارت های آموزشی والدین در حمایت از فرزندان و رابطه با آنها شود
– نظارت والدین در امر پیشگیری از اعتیاد حیاتی است. با ارائه روش های علمی نظارت و ستایش از رفتارهای مناسب فرزند که با قوانین خانواده منطبق باشند می توان تاثیر نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد فرزندان را ارتقا داد. .

– باید دانش والدین و معلم ها درباره انواع مواد مخدر و روش های مصرف را ارتقا داد تا آنها با تشریح عواقب هولناک مصرف مواد مخدر برای دانش آموزان از اعتیاد به مواد مخدر پیشگیری کنند.

– به طور خلاصه باید گفت، مداخلاتی که بر خانواده متمرکز باشند تاثیر مثبتی بر تغییر رفتار والدین دارند و از تعدد عوامل خطر زایی که منجر به اعتیاد به مواد مخدر می شوند می کاهند.

از زاویه دیگری ببینید و بخوانید

نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد

مداخله زود هنگام والدین در مورد پیشگیری از اعتیاد می‌تواند تأثیر بسیار زیادی داشته باشد، اما بعضی از والدین تصور می‌کنند که اعتیاد ویژه افراد خاصی است و فرزند آنها هیچ وقت معتاد نخواهد شد و این غفلت چه بسا فرزندان را به سمت اعتیاد بکشاند.
برخی از ویژگی‌های رفتاری خانواده ها می‌توانند نقشی مهم در گرایش فرزندان به اعتیاد داشته باشند از جمله:
• برخورد نامناسب با فرزندان
• فرزندپروری ضعیف
• اختلاف والدین با یکدیگر
• عدم نظارت والدین بر رفتار فرزندان • گرایش اعضای خانواده به مصرف مواد

به طور کلی محیط آشفته و بی‌ساختار خانوادگی عامل خطر عمده‌ای برای مصرف مواد محسوب می‌شود. درعین حال ویژگی‌های دیگری وجود دارد که نقش محافظت کننده از اعتیاد را برای فرزندان دارد. این ویژگی‌ها می‌تواند شامل رابطه امن و سالم با فرزندان، نظارت والدین بر فرزندان و ایجاد مقررات مناسب برای آن‌ها،انتقال مناسب ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی به فرزندان وحمایت از آن‌ها باشد.
اگر چه در همه کشورهای جهان، خانواده یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل در پیشگیری از اعتیاد محسوب می‌شود، اما با توجه به ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی کشور ما، اهمیت خانواده بیشتر از سایر  کشورهاست. در جامعه ما بیشتر فرزندان همراه با خانواده زندگی می‌کنند و معمولاً زمانی خانواده را ترک می‌کنند که خود، خانواده دیگری را تشکیل می‌دهند. همچنین سال‌های زندگی افراد همراه با خانواده، طولانی‌تر از سایر کشورهای سنتی یا پیشرفته است. علاوه بر این آیین‌ها، سنت‌ها و فرهنگ نیز به شدت بر خانواده و زندگی خانوادگی تأکید دارند.
با توجه به اهمیت خانواده در فرهنگ ما، می‌توان نتیجه گرفت که هم نقش عوامل محافظت کننده از مصرف، سوء مصرف و وابستگی به مواد و هم عوامل خطرساز در گرایش به اعتیاد در کشور ما بسیار جدی است. بنابراین، شناخت و آگاهی دقیق والدین ایرانی از فرآیند شکل‌گیری اعتیاد در فرزندان، روش‌های پیشگیری از اعتیاد، سطوح پیشگیری از اعتیاد و برنامه‌ریزی پیشگیری از اعتیاد، ضرورت دارد. والدین می‌توانند از طریق کسب مهارت‌های فرزندپروری، آموزش مهارت‌های نظارت بر فرزندان، ایجاد رابطه عمیق و غنی، افزایش حمایت از فرزندان و بهبود کیفیت زندگی فرزندان و محیط خانوادگی، به پیشگیری از اعتیاد کمک کنند.
فعالیت‌های پیشگیری از اعتیاد متمرکز بر آگاه سازی خانواده و آموزش والدین:
کودکان بیش از همه از والدین خود تأثیر می‌پذیرند. آگاه سازی والدین یکی از بخش‌های مؤثر در هر برنامه‌ی پیشگیری از اعتیاد است.
برخلاف نوجوانان که معمولاً شیوع مصرف را بیش از حد واقعی آن فرض می‌کنند، مطالعات مختلف نشان داده‌اند که همواره والدین میزان شیوع سوء مصرف مواد مخدر را کمتر از میزان واقعی آن تخمین می‌زنند و در نتیجه، خطر آن را نیز احساس نمی‌کنند. اغلب باور ندارند که این مشکل برای فرزندان آن ها نیز ممکن است پیش آید. در ابتدا، والدین باید از خطر اعتیاد آگاه شوند و درباره پیشگیری از آن احساس مسئولیت کنند. این آگاه سازی باید به طور مکرر از راه های مختلف، مانند خواندن کتاب، جزوه، روزنامه، شرکت در جلسات مشاوره، سمینار و پیوستن به انجمن‌ها و تشکل‌های والدین انجام شود.
آگاه‌سازی والدین شامل ابعاد مختلف است که در ادامه به مهمترین آنها اشاره می کنیم:

بهترین روانشناسان تهران و بهترین روانشناسان ایران

بهترین روانشناسان کودک و نوجوان تهران و بهترین روانشناسان کودک و نوجوان ایران

ارتباط جهت هماهنگی وقت:

09363008032

09106965010

021-77444709

021-77032470

021-22599209

021-86129597

021-77265472

021-86129263

021-22599215

دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، مرکز تخصصی استعدادیابی، بزرگترین مرکز استعدادیابی، بهترین مراکز استعدادیابی ایران، بهترین مرکز استعدادیابی تهران، مرکز تخصصی اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، بهترین مراکز درمانی اوتیسم، بزرگترین مراکز درمانی اوتیسم، مرکز تخصصی بیش فعالی، بهترین مراکز بیشفعالی ایران، بهترین مراکز درمان بیش فعالی تهران

کلمات کلیدی: دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، دکتر روانشناس سکسولوژی، دکتر روانشناس ترنس سکشوال، روانشناس هموسکشوال، روانشناس تراجنسی، متخصص روانشناسی انگیزشی، متخصص استعدادیابی، مرکز تخصصی استعدادیابی، استعدادیابی تحصیلی، استعدادیابی شغلی، استعدادیابی هنری، استعدادیابی ورزشی، استعداد سنجی، استعداد شناسی، ورود به دانشگاه، سوالات دانشجویی، سوالات جنسی، سوالات روابط جنسی، روانشناس روابط عاطفی، روانشناس ارتباط عاطفی، روانشناس جدایی، روانشناس زوجین، روانشناس اختلالات خلقی، روانشناس وسواس، روانشناس وسواس فکری، روانشناس PTSD، روانشناس بیشفعالی، روانشناس ADHD، روانشناس ADD، روانشناس افسردگی، روانشناس اضطراب، روانشناس پنیک، روانشناس واژنیسم، روانشناس CGL، روانشناس تجاوز به کودک، روانشناس ابیوز، روانشناس اختلالات یادگیری، روانشناس اختلال ریاضی، روانشناس یادگیری، روانشناس کنکور، مشاور کودک، مشاور نوجوان، مشاور خانواده، مشاور اعتیاد، مشاور مشکلات جنسی، مشاور رابطه، مشاور دوست یابی، مشاور اختلالات خلقی، مشاور بیشفعالی، مشاور بیش فعالی، مشاور شغلی، مشاور تحصیلی، مشاور خوب، بهترین مشاور کودک، بهترین مشاور کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان، مرکز روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز مشاوره کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی نمایش درمانی، مرکز تخصصی مشاوره نمایش درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی موسیقی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره موسیقی درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی ترنس، مرکز تخصصی مشاوره ترنس، مرکز تخصصی روانشناسی تراجنسی، مرکز تخصصی مشاوره تراجنسی، مرکز تخصصی روانشناسی بازی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره بازی درمانی، مرکز تخصصی کاردرمانی جسمی-حرکتی، مرکز تخصصی کار درمانی جسمی حرکتی، مرکز تخصصی گفتار درمانی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی گفتار درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی مشاوره اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، مرکز کاردرمانی اوتیسم، مرکز تخصصی گفتار درمانی اوتیسم، روانپزشک تخصصی کودک، روانپزشک تخصصی نوجوان، روانپزشک تخصصی اوتیسم، روانپزشک تخصصی بیشفعالی، روانپزشک تخصصی بیش فعالی، روانپزشک خانواده، روانپزشک اختلالات خلقی، روان پزشک تخصصی کودک، روان پزشک تخصصی نوجوان، روان پزشک تخصصی اوتیسم، روان پزشک تخصصی بیشفعالی، روان پزشک تخصصی بیش فعالی، روان پزشک خانواده، روان پزشک اختلالات خلقی، دکتر متخصص، دکتر متخصص روان، متخصص اعصاب و روان، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، طراح بازی، طراحی بازی، مرکز تخصصی اعتیاد، مرکز تشخیص اعتیاد، مرکز تخصصی درمان اعتیاد، کد نویسی بازی های دیجیتال، بازی دیجیتالی، بازی موبایل، بازی های موبایل، بازی های دیجیتالی درمانی، اپلیکیشن، طراح اپلیکیشن، استارتاپ، طراح و برنامه نویس استارتاپ، برنامه نویس، گرافیک بازی، گرافیست، گرافیک دیجیتال، طراح و جری اینستاگرام، برنامه نویس اینستا، ادمین اینستاگرام، ترک اعتیاد دختران، مرکز تخصصی ترک اعتیاد زنان، مرکز پشتیبانی بعد از ترک اعتیاد زنان، مرکز پشتیبانی ترک اعتیاد، مرکز پیشگیری از آسیب های بعد از ترک اعتیاد، تعریف اعتیاد، روش های ترک اعتیاد، مقالات مرتبط با اعتیاد، ساختارهای درمان اعتیاد، درباره اعتیاد، مقالات اعتیاد، مرکز تخصصی نقشه برداری مغز، درباره نقشه برداری مغز، کاربر نقشه مغز، اهمیت نقشه مغز، مقالات نقشه برداری مغز، نقشه مغز EEG، نقشه مغز QEEG، درمانهای غیر دارویی، اهمیت نوروفیدبک، کاربرد نوروفیدبک، مرکز تخصصی اختلالات یادگیری، حل مشکلات یادگیری کودک، اختلالات ریاضی، مرکز تخصصی اختلالات ریاضی کودکان، آزمونهای روانشناختی، مرجع آزمونهای روانشناسی، مرکز تخصصی آزمون هوش، مرکز تخصصی درمان خودکشی، درباره خودکشی، علت های خودکشی، مقالات خودکشی، پیشگیری از خودکشی، مرکز تخصصی حرکت درمانی، مرکز حسی حرکتی، درباره حرکت درمانی، مزایای حرکت درمانی، مرکز تخصصی رفتار درمانی مهر، درباره رفتار درمانی، اهمیت رفتار درمانی، روش های رفتار درمانی، رفتار درمانی علمی، دکتر رفتاردرمانگر، متخصص رفتاردرمانی، رفتار درمانگر، رفتاردرمانگر، خانه استعدادیابی ایران، مرکز استعدادیابی کودکان، مرکز استعدادیابی بزرگسالان، مرکز سنجش استعدادهای تحصیلی، مرکز استعداد تحصیلی، متخصصان استعدادیابی، روانشناسان استعدادیابی، روش های استعدادیابی، استعدادیابی نوجوان، مقالات استعدادیابی