روشهای درمانی برای بیش فعالی و نقص توجه شدید ADHD، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی بیشفعالی، مرکز تخصصی درمان بیش فعالی

درمان بیش فعالی از نگاه علمی و پژوهشی

هدف از انجام اين تحقيق، بهبود دقت تشخيص افراد سالم از بيمار دو گروه مي باشد. rs-fMRI تصاوير BOLD مبتني بر تحليل سيگنال تا كنون پژوه شهاي متعددي در مبحث تشخيص اختلال کم توجهي- بيش فعالي انجام شده و مقالات مختلفي در اين زمينه منتشر شده است.

نخستين بار ژو و همكارانش با استفاده از تكنيك تجزيه و تحليل مؤلفه اصلي و ويژگي يكنواختي محلي نواحي مغز توانستند افراد سالم را از بيماران مبتلا به اختلال كم توجهي- بيش فعالي تفكيك نمايند.

چِنگ و گروه مطالعاتي او ابتدا ويژگي هاي دامنه نوسانات فركانس پايين مغز، يكنواختي نواحي مغز و اتصالات عملكردي در سطح واكسل و استخراج نمودند. سپس افراد بيمار BOLD در سطح نواحي را از سيگنال مبتلا به اختلال كم توجهي – بيش فعالي را از گروه هاي سالم مبتني بر اين ويژگي ها طبقه بندي كردند. آنان با استفاده از اين ويژگي ها و با كمك مبتني بر سيگنال 85 % از افراد سالم را به درستي در / ماشين بردار پشتيبان موفق شدند  76 % بوده / گروه افراد سالم قرار داده و صحت تشخيص روش آنها 15 است .

توماسي و گروهش با اندازه گيري شدت اتصالات عملكردي ميان واكسل هاي موجود در هر ناحيه و نيز شدت اتصالات عملكردي بين نواحي مختلف مغز به عنوان ويژگي نشان دادند كه كودكان مبتلا به در مناطق مربوط به مخچه، قشر آهيانه فوقاني مغز و نيز ADHD بيماري شبكه حالت پيش فرض مغز، اتصالات عملكردي ضعيف تري دارند و در مناطق مربوط به عواطف و شور و شوق آنها، اتصالات قوي تري وجود دارد.

الويان و همكارانش نيز با ارائه مدلي براي تشخيص بر مبناي ويژگي معمولي، اتصالات عملكردي و برخي ديگر از ويژگي هاي MRI تصاوير افراد سالم و بيمار را از هم ،(IQ) شخصيتي همانند ميزان بهره هوشي تفكيك نمودند. آنها با استفاده از رو شهاي مختلفي همانند الگوريتم تصادفي جنگل، شكل شناسي مبتني بر واكسل ها و نيز ماشين بردار

پشتيبان توانستند ويژگ يهاي متمايزكننده گروه سالم از بيمار را تا حد زيادي پيدا كنند و با استفاده از اين ويژگي ها، به دقت 94 % در جداسازي افراد سالم از بيمار دست يابند اما اين روش در جداسازي افراد بيمار چندان دقيق عمل نكرد و تنها توانست 21 % از افراد بيمار را به درستي، بيمار تشخيص دهد .

در تحقيقي ديگر، ويژگي هاي يكنواختي نواحي مغز، ضخامت قشر مغز و اتصالات عملكردي براي تشخيص اختلال كم توجهي- بيش فعالي مورد استفاده قرار گرفت. در ابتدا به وسيله هر كدام از اين ويژگي ها، به صورت جداگانه به تفكيك افراد پرداخته شد. در اين حالت، بالاترين درصد 53 % به دست / موفقيت با استفاده از ويژگي اتصال عملكردي و به ميزان 2 آمده است. در مرحله بعد، اين كار با استفاده از تمامي اين ويژگيها صورت گرفت.  ميزان صحت طبقه بندي در اين حالت،  54 % گزارش شده است.

كائو و گروهش با استفاده از معيار ReHo  به تشخیص بیش فعالی پرداختند [ 10 ]. اين معيار بر اساس اين فرضيه استوار است كه واكسل هاي مجاور در يك ناحيه فعال مغز تحت شرايط خاص فعاليت سوخت و ساز خود را با يكديگر همگام ميكنند و از اين معيار به منظور بررسي هماهنگي عملكرد يك واكسل و نزديك ترين واكسل هاي همسايه آن را با استفاده از ضريب هماهنگي ReHo استفاده شده است. آنها مقدار محاسبه نمودند و نشان داده شد افرادي كه دچار بيماري (KCC) كندال  هستند نسبت به افراد سالم در مناطق مربوط به بينايي، مقادير ADHD

ReHo بيشتري دارند و در برخي نواحي ديگر مغز، مقادير ReHo كمتري دارند.

کودکان مبتلا به بیش فعالی همواره از بی توجهی و ناتوانی در استمرار فعالیت‌ها رنج می‌برند. این کودکان نمی‌توانند صبر کنند، نمی‌توانند در صف بایستند و نمی‌توانند منتظر بمانند. این ناتوانی باعث می‌شود تا آن‌ها در مدرسه و یا محل زندگی تنبیه شده و احساس طرد شدن داشته باشند. از طرفی تنبیه بدنی در این کودکان بیشتر دیده می‌شود که این تنبیه خود می‌تواند آثار زیان باری در آن‌ها به وجود اورد. بنابراین یافتن راهی برای کنترل و درمان بیش فعالی ضروری به نظر می‌رسد.

کودکان مبتلا به بیش فعالی همواره از بی توجهی و ناتوانی در استمرار فعالیت‌ها رنج می‌برند. این کودکان نمی‌توانند صبر کنند، نمی‌توانند در صف بایستند و نمی‌توانند منتظر بمانند. این ناتوانی باعث می‌شود تا آن‌ها در مدرسه و یا محل زندگی تنبیه شده و احساس طرد شدن داشته باشند. از طرفی تنبیه بدنی در این کودکان بیشتر دیده می‌شود که این تنبیه خود می‌تواند آثار زیان باری در آن‌ها به وجود اورد. بنابراین یافتن راهی برای کنترل و درمان بیش فعالی ضروری به نظر می‌رسد.

من یک بلاک متن هستم، روی دکمه ویرایش کلیک کنید تا این متن را تغییر دهید. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.

من یک بلاک متن هستم، روی دکمه ویرایش کلیک کنید تا این متن را تغییر دهید. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.

بیش فعالی یکی از انواع اختلالات رفتاری در کودکان است که با به کارگیری همزمان چند روش درمانی قابل درمان است. کودکان می‌توانند با حمایت والدین و اقدامات به موقع آ‌ن‌ها تمرکز و توجه خود را افزایش دهند و همانند کودکان عادی زندگی کنند.

بیش فعالی دارای انواع مختلف است که روش های درمان آنها نیز مختلف است، در این مقاله ابتدا توضیحی درباره بیش فعالی ارائه می دهیم، انواع بیش فعالی را نام برده و در نهایت به روش درمان بدون داروی (روانشناختی) آن می پردازیم.

شاید شما نیز با شنیدن کلمه بیش فعال یاد کودک پر جنب و جوش بیفتید اما لزوما هر جنب و جوشی نشانه از بیش فعالی کودک نیست. زیرا شیطنت با بیش فعالی بسیار تفاوت دارد.

زمانی که کودک بیش فعال دارای میزان فعالیت بالا و تمرکز پائین است، نمی تواند در آموزش، یادگیری و کسب مهارت های مختلف موفق شود.

حتی در مواردی دیده شده که والدین به بحث درمان بیش فعالی در کودکی توجه جدی نشان نمی دهند که این روند در نوجوانی و جوانی زمینه ترک تحصیل او را نیز فراهم می کند.

بخاطر همین والدین به کوچکترین علائم برای تشخیص و شناسایی کودک بیش فعال و بحث درمان او نیز برای پیشگیری از عواقب این اختلال در آینده بایستی توجه داشته باشند.

بروز رفتارهای ضد اجتماعی مثل استعمال مواد مخدر در سن نوجوانی، ناامیدی‌، افسردگی، نقص در یادگیری از جمله عواقب بی توجهی به بحث درمان است.

اولین سوالی که به ذهن خانواده ها خطور می کند اینست که:

• تشخیص بیش فعالی در چه سنی است؟
• علائم بیش فعالی چگونه هستند؟

سن تشخیص بیش فعالی

احتمال ابتلا به بیش فعالی در تمام سنین وجود دارد. حتی در نوزادان نیز ابتلا به بیش فعالی دیده شده است اما به طور معمول این اختلال در سنین قبل از ۷ سالگی رخ می دهد.

مهمترین نشانه این بیماری، نداشتن تمرکز و بی توجهی به اطراف است. در اکثر موارد کودک مبتلا به بیش فعالی در زمان آموزش و در پروسه یادگیری در مدارس قابل تشخیص هستند.

تشخیص در زمان مناسب و درمان در آن بازه طلایی، باعث سرعت روند درمانی و کاهش عواقب آن می شود.

والدین نقش بسیار مهمی در تشخیص و شناسایی هر نوع اختلال دارند زیرا دائما در کنار کودک هستند و داشتن دانش اولیه و آگاهی کافی می توانند با درمان به موقع باعث رشد و شخصیت کودک گردند.

علائم اختلال بیش فعالی

عدم تمرکز کافی، بی توجهی به اطراف، انجام فعالیت های بسیار، جنب و جوش فراوان و در مواردی پرخاشگری با تکانه های ساده از علائم، نشانه های بسیار شایع بیش فعالی هستند. یکی از موارد مهم علائم بیش فعالی در کودکان، حرکات تکانشی در آنها است، در این حالت کودک به دلیل انرژی زیادی که دارد، بدون عاقبت اندیشی دست به هر کار خطرناکی می زند.

گاهی والدین با دیدن علائمی همچون خیال بافی کودک، عدم تمرکز کافی، کم حوصلگی کودک برای انجام تمارین مدرسه نگران شده و تصور می کنند که کودکشان دچار اختلال بیش فعالی است. در حالیکه این حالت ها برای تمام کودکان امری عادی و روزمره است.

نشانه های اختلال بیش فعالی در دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است. نداشتن نظم، کم توجهی به اطراف، ضعف در آموزش مهارت از نشانه های این اختلال در دختران به شمار می روند. اما پسران درگیر بیش فعالی دارای رفتارهایی مانند پرخاشگری، حرکات بدون منطق و… هستند. به طور کلی تحرک زیاد، عدم توجه و رفتارهای تکانه ای از علائم اصلی این بیماری محسوب می شود.

اما نکته مهم این است که بیش فعالی و اختلالات حسی دارای رفتارهای یکسان اما ریشه های متفاوت هستند به همین دلیل پیشنهاد می کنیم پس از مطالعه این مطلب مقاله تفاوت های بیش فعالی و اختلالات حسی را نیز مطالعه بفرمائید تا بصورت کامل تفاوت این دو موضوع برایتان مشخص شود.

• مشکل در توجه
• انجام فعالیت به شکل بیش از حد (بیش فعالی)
• انجام حرکات بدون فکر کردن به آنها (حرکت های تکانشی)

​علائم بیش فعالی در دوران نوزادی

1. نوزاد اغلب در حال گریه هستند.
2. به سختی آرام می شوند.
3. به حد کافی خواب ندارد.
4. نوزاد در زمان های مختلف، اشتهای متفاوت دارد. گاهی پر اشتها و گاهی اصلاً غذا نمی خورد.

علائم بیش فعالی در سن ۲ تا ۵ سالگی

1. حوصله کمی دارد و به بازی های فکری مثل پازل علاقه نشان نمی دهد.
2. توانایی انجام کارهای مختلف را ندارد.
3. نظم در انجام کارهای شخصی دیده نمی شود.
4. به کارهای خطرناک دست می زند و احتیاط را رعایت نمی کند.

علائم بیش فعالی در دوره پیش دبستان

1. کودک در این مقطع سنی به شدت بی قرار است و نمی تواند در جایی آرام بگیرد. حتی توانایی آرام نشستن بر روی صندلی به مدت ۲۰ دقیقه را نیز ندارد.
2. کنجکاوی زیادی در سایر زمینه ها بروز می دهد.
3. بد اخلاقی و بد قلقی می کند.
4. با تاخیر گفتار مواجه است.
5. در کارهای ظریف مانند بستن بند کفش و دکمه لباس با مشکل مواجه است.

علائم بیش فعالی در دوران دبستان

1. گاه رفتار مضحک از خود بروز می دهد.
2. به آزار هم کلاسی ها می پردازد.
3. نسبت به محرک های محیطی سریع عکس العمل نشان می دهد.
4. رفتار خشن و پرخاشگری از کودک دیده می شود.
5. نسبت به دستور معلم بی توجهی می کند.
6. توان توجه مداوم را ندارد.
7. حواسش به اطراف جلب می شود.
8. بیشتر وسایل خود را در مکان های مختلف جا می گذارد.
9. نسبت به درخواست های خود صبر ندارد.
10.  دارای هیجانات پایداری نبوده و خشم در رفتار او دیده می شود.
11.  زیاد تکان می خورد.
12.  فعالیت زیادی دارد.
13.  نمی تواند دستورات آموزگار را درست انجام دهد.
14. جنب و جوش زیادی دارد.
15.  تغییر زیادی در خلق و خویش دیده می شود.
16.  در انجام تکالیف مدرسه نظم و دقت کافی ندارد.
17.  زیاد حرف می زند.
18.  نمی تواند یکنواخت بنویسد، به شکلی که کلمات روی صفحه به شکل رقصان دیده می شوند.
19.  ضعف در پیدا کردن جهت و تشخیص زمان دارد.
20.  در درک فضایی دچار ضعف است.

اختلال بیش فعالی، یکی از اختلالات مرتبط با دوران کودکی می باشد. به طور معمول، کودکان مبتلا به این نوع اختلال، در مدیریت و کنترل عواطف، احساسات، رفتارها و اعمال های خود در محیط های اجتماعی و مدرسه با مشکلاتی روبرو هستند. به طور کلی، بیش فعالی عملکرد تحصیلی، رشد و پیشرفت کودک را بشدت تحت شعاع خود قرار می دهد. بر همین اساس، درمان بیش فعالی در کودکان به منظور جلوگیری از این مشکلات بیش از پیش اهمیت می یابد. از رفتارهای کودکان مبتلا به بیش فعالی می توان حواس پرتی، عدم اجرای دستورات و فرمان های والدین، بی صبری و بی حوصلگی، نا آرامی و بی قراری را عنوان کرد.

برای درمان بیش فعالی در کودکان، پزشکان و متخصصان این حوزه، از داروهای مختلفی مانند داروهای ضد افسردگی یا داروهای محرک استفاده به عمل می آورند. در صورت نیاز پزشک معالج امکان دارد کودک را برای بررسی و ارزیابی بیشتر به متخصص مشاوره رهنمون سازد. ناگفته نماند که برای درمان بیش فعالی در کودکان و به منظور کاهش علائم بیش فعالی، راهکارهای درمانی دیگری نیز وجود دارد. در سالیان اخیر و به منظور درمان بیش فعالی در کودکان، تولید داروهای مختلف در این زمینه با افزایش چشمگیر و قابل توجهی همراه شده است.

بسیاری از والدین از کودکان بیش فعال به عنوان شرور و اخلال گر صحبت به میان می آورند. در روش روان درمانی، روان درمانگران با بررسی رفتارهای کودک، درصدد تغییر رفتار و اعمال او بر می آیند. روش نورو فیدبک، از دیگر روش های درمان بیش فعالی در کودکان تلقی می گردد. این روش نسبتاً جدید در مقایسه با روش درمان دارویی بیش فعالی به مراتب بی ضرر و بی خطر می باشد. از ویژگی های بارز روش نورو فیدبک، کمک گرفتن از مغز انسان می باشد. بر این اساس، با استفاده از مغز درصدد تصحیح جریان حرکت فکری بر می آیند.

نقش دارو درمانی در درمان بیش فعالی در کودکان

به طور معمول، بسیاری از والدین به منظور درمان بیش فعالی در کودکان، روش درمان دارویی بیش فعالی را مورد توجه قرار می دهند. دلیل انتخاب روش دارو درمانی، سریع بودن و ارزان بودن این شیوه محسوب می شود. اگرچه دارو درمانی برای درمانی بیش فعالی در کودکان، از اهمیت و ارزش قابل توجهی برخوردار می باشد، اما پس از قطع مصرف داروها، بار دیگر علائم بیش فعالی در کودکان ظهور پیدا می کند. بر همین اساس و در این شرایط توصیه می شود که از درمان مکمل در کنار دارو درمانی استفاده به عمل آورند.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته، انتخاب روش دارو درمانی به منظور درمان بیش فعالی در کودکان، پس از گذشت حدود دو هفته از مصرف داروها، علائم و نشانه های این اختلال دیگر به چشم نمی خورد. این در حالی است که در درمان های دیگر، پس از گذشت یک ماه علائم و نشانه های بیش فعالی از بین می رود. در سوی مقابل، به محض قطع مصرف داروها، علائم بیماری مجدد بروز پیدا می کند. ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که بازگشت علائم اختلال بیش فعالی در روش دارو درمانی در مقایسه با روش های روان درمانی و نورو فیدبک زودتر میسر می گردد.

روش دارو درمانی به منظور درمان بیش فعالی در کودکان، به بهبود علائم این اختلال با متعادل کردن و افزایش پیام رسان های عصبی کمک شایانی می نماید. ناگفته نماند که پیام رسان های عصبی، به عنوان مواد شیمیایی سبب انتقال پیدا کردن سیگنال های میان بدن و نورون های مغز می شوند. از بهترین داروی بیش فعالی در این زمینه می توان به آدرال یا آمفتامین اشاره نمود. این داروها علاوه بر افزایش تمرکز فرد، سبب نادیده گرفتن عوامل تاثیر گذار در حواس پرتی او می شوند.

ضرورت بهترین داروی بیش فعالی

یکی از بهترین داروی بیش فعالی که برای درمان بیش فعالی در کودکان مورد استفاده قرار می گیرد،  داروی متیل فنیدیت یا ریتالین می باشد. این دارو در بازار به شکل قرص به فروش می رسد. بهترین داروی بیش فعالی با عنوان ریتالین، با اثر گذاری بر تالاموس و قشر مغز سبب جلوگیری از جذب دوباره دوپامین در سلول های عصبی می شود.

لازم به ذکر است که دوپامین به عنوان یکی از مواد شیمیایی موجود در مغز، نقش پر رنگ و برجسته ای در انتقال عصبی دارند. مدت زمان لازم برای اثر گذاری ریتالین در حدود چهار الی شش ساعت به طول می انجامد. نحوه پاسخگویی کودکان به ریتالین به عنوان بهترین داروی بیش فعالی با یکدیگر از تفاوت هایی برخوردار می باشد. بر این اساس، استفاده از این دارو برای درمان بیش فعالی در کودکان، در عده ای با مصرف مقدار کم مثمر ثمر واقع می شود، اما در عده ای دیگر از کودکان به مصرف مقدار زیاد دارو نیاز پیدا می شود.

ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که در صورت عدم اثر گذاری این دارو و عدم درمان بیش فعالی در کودکان، برای یافتن ریشه ها و علل، مراجعه به پزشک متخصص ضرورت پیدا می کند. از جمله تاثیرات داروی ریتالین به منزله بهترین داروی بیش فعالی، افزایش موفقیت های درسی و تحصیلی، ارتقای تعاملات اجتماعی، به حداقل رسیدن رفتارها و اعمال منفی، کاهش تکانشگری، افزایش توجه و کاهش علائم و نشانه های بیش فعالی به شمار می رود.

بر این اساس، داروی ریتالین به منظور درمان بیش فعالی در کودکان معمولاً در زمره درمان های دارویی تجویز شده پزشکان متخصص قرار دارد. اگرچه این دارو به عنوان یکی از بهترین داروی بیش فعالی و در جهت درمان بیش فعالی در کودکان محسوب می شود، اما فاقد عوارض جانبی نمی باشد. باید خاطر نشان کرد که عوارض ریتالین قابل کنترل می باشد.

بازی درمانی یکی از مهمترین و متداول ترین جایگزین های مناسب و بدون ضرر برای درمانهای مختلف، به ویژه بیش فعالی محسوب میگردد.

بازی ها نقش بسیار موثر بر نورونها مغز و تاثیر بسیار کامل بر کارکرد اجرایی مغز انسان دارند.

بازی درمانی در گذشته های نه چندان دور برای کودکان مورد استفاده بود. اما امروزه بازی درمانی یکی از بهترین روشهای مداخلاتی برای نوزادان، کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و سالمندان محسوب میگردد.

بهترین روانشناسان ایران

لیست بهترین دکترین روانشناسی کودک و نوجوان و خانواده

اسامی و معرفی متخصصان روانشناسی کودک، نوجوان و خانواده

با دکتران روانشناسی خوب ایران آشنا شوید

جهت کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید

09106965010

روشهای متفاوت و ترکیبی درمان بیش فعالی

تاثیر تمرین ورزشی در درمان بیش فعالی

محققان ثابت کرده اند که با روزی نیم ساعت ورزش در محیط و فضای سبز، می توان باعث بهبود درمان بیش فعالی کودکان شد. ورزش نه تنها هیچ عوارضی ندارد بلکه تاثیر بسیار مثبتی نیز بر روح و روان فرد می گذارد.

 ورزش و فعالیت هایی با تحرک مناسب سبب ترشح هورمون های دوپامین، نور اپی نفرین و سرتونین می شوند. ترشح این هورمون ها باعث افزایش تمرکز و توجه در کودک خواهد شد.

همانطور که می دانید، داروهایی که برای درمان بیش فعالی کودکان تجویز می شود نیز با تاثیر ترشح این هورمون ها، اثرگذار هستند. ورزش نیز با این عملکرد اثر مثبت می گذارد ولی هیچ عوارضی ندارد.

اهمیت خواب در روند درمانی بیش فعالی

در صورتیکه کودک دارای خواب منظم باشد، بهبودی سریعتری در او حاصل می شود. مشکل در خواب شبانه در بیشتر کودکان مبتلا دیده می شود.

 یکی از عوارض داروهای شیمیایی، تاثیر منفی بر خواب کودک است. با تغییر نحوه مصرف زیر نظر پزشک مشکل خواب بهتر خواهد شد.

مشکل در خواب در بین این کودکان شایع است، برای کاهش آن روش های زیر موثر خواهند بود:

• تنظیم درست زمان خواب کودک
• والدین باید حتما کاری کنند که کودک در زمانی که تنظیم نشده، نخوابند.
• در زمان تعیین شده برای خواب کودک، وسایلی مانند تلویزیون، کامپیوتر و … باید یک ساعت قبل خاموش گردند.
• والدین نباید اجازه دهند که کودک در زمان نزدیک خواب فعالیت بدنی زیادی داشته باشند. این کار سبب شده که کودک دیرتر به خواب برود.

تاثیر خواب بر اختلال بیش فعالی

تحقیقات بسیاری نقش تغذیه بر بهبود این اختلال را ثابت کرده اند. حفظ فاصله زمانی حدودا ۳ ساعته باعث می شود که تحریک پذیری کودک کاهش یافته و تمرکز او بهتر گردد.

• پروتئین و قندها

والدین باید در تمام وعده ها و حتی میان وعده ها از پروتئین و قندهای پیچیده در غذای کودک بیش فعال استفاده کنند. مصرف این مواد غذایی تاثیر مثبت بر درمان بیش فعالی دارند.

• بررسی سطح آهن، منیزیم در خون کودک

در بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی، مشخص شد که میزان این املاح در بدن آنان کم است. افزایش میزان این املاح معدنی کمک فراوانی به کنترل این عارضه می کند. تحقیقات نقش مثبت آهن در درمان بیش فعالی را به اثبات رسانده اند، حتی دیده شده مانند داروهای درمانی برای بیماری اثر می کند.

• اضافه کردن اسیدهای چرب، امگا ۳ به رژیم غذایی فرد

تحقیقات زیادی تاثیر عالی امگا ۳ را در کم کردن حرکات تکانشی فراوان کودک بیش فعال اثبات کرده اند. از منابع امگا ۳ به ماهی قزل آلا، ماهی تن، ساردین، تخم مرغ و لبنیات می توان اشاره کرد.

رفتار درمانی برای کودک اختلال بیش فعالی

رفتار درمانی شیوه ای است که در روند بهبودی بیش فعالی نقش بسیار زیادی دارد. میزان موفقیت این روش به حدی است که حتی ممکن است جایگزین داروهای تجویزی گردد.

به تقویت رفتار خوب کودک با دادن پاداش و کم کردن رفتارهای ناشایست او با محدود کردن و نشان دادن نتیجه کار، رفتار درمانی گفته می شود.

سه اصل رویکرد رفتار درمانی بر اساس نظر آکادمی کودکان آمریکا شامل موارد زیر هستند‌:

• هدف های واضح تعیین کردن:

باید برای کودک هدف هایی تعیین گردد که مشخص و واضح هستند. به عنوان مثال انجام تکالیف درسی در نیم ساعت یا بازی با دوستان کودک در زمان خاصی.

پاداش و جریمه:

باید برای هر کار مثبتی که کودک انجام می دهد، پاداشی تعیین گردد و در صورت انجام ندادن درست هدف تعیین شده می توان او را جریمه کرد.

زمانی که از روش پاداش و جریمه به درستی استفاده شود، تداوم آن باعث شکل گیری رفتارهای مناسب در کوک خواهد شد.

 والدین نیازی نیست که کاملاً درباره این اختلال آگاهی داشته باشند. مشورت با یک درمانگر شناختی- رفتاری باعث بهبود رفتار کودک خواهد شد. درمانگر رفتاری- شناختی به روش های کارآمد توجه دارد. این متخصص برای شکل دهی به رفتار کودک یک برنامه پاداش و جریمه مخصوص می نویسد. این برنامه کمک فراوانی به شکل دهی رفتار مناسب کودک می کند.

لازمه درمان کودکان بیش فعال صبر است. زیرا کودکان دارای این اختلال، رفتار بسیار غیر قابل پیش بینی دارند.

گاهی والدین به این نتیجه می رسند که رفتار درمانی و آموزش هایی مانند آن بر کنترل علائم  و رفتار کودک بی تاثیر است. شاید بازدهی این آموزش ها در کودک بیش فعال کمتر از سایر کودکان باشد اما با ادامه مسیر درمانی تاثیر بسیار زیاد آن دیده خواهد شد.

آموزش های مهارت های اجتماعی

در معاشرت های اجتماعی، کودک که اختلال عدم توجه دارد رفتارهای خاصی انجام می دهد. این رفتارها گاهی واکنش اطرافیان را در بر دارد، به طور مثال دعوا در حین بازی با دوستان، مانع شدن از بازی با وسایل مشترک و … از جمله این رفتارها است که گاه توسط اطرافیان تنبیه می شوند. تنبیه سبب کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس کودک می گردد.

 کودک دارای اختلال بیش فعالی بسیار پرانرژی است. اولین مهارتی که باید به این کودکان آموزش داده شود، مهارت های اجتماعی است. درمانگر متخصص معمولاً به آموزش های اجتماعی می پردازد. روش آموزش به این شکل است که کودکان باید رفتارهای مناسب که درمانگر نشان می دهد را تکرار نمایند.

مهارت های اجتماعی معمولاً دو شکل هستند:

• مهارت درک متقابل:

 در این آموزش ها کودک یاد می گیرد فردی حرکت A را انجام داد، استفاده از عکس العمل B نیاز است.

• انتقال به اجتماع:

در گروه بعدی این مهارت ها، باید این آموزش ها به اجتماع منتقل شوند. کودکان بیش فعال فاقد قدرت هماهنگ کردن قوانین در محیط های متفاوت هستند. به عنوان مثال وقتی کودک یاد گرفت که با اتفاقات خاص در مدرسه چگونه کنار بیاید، اما در خانه یا محیط مشابه قادر نیست هماهنگی برقرار کند.

والدین حتما باید از رفتار درمانی اطلاع کافی کسب کنند و ادامه برنامه بیش فعالی در منزل ضروری است. تکرار در قدرت رسانی کودک بیش فعال تاثیر زیادی دارد. والدین می توانند با فراهم کردن موقعیت های قابل پیش بینی مانع فراموشی آموزه های کودک شوند.

ایمن کردن منزل

حرکات تکانشی و ناخودآگاه کودکان مبتلا به بیش فعالی باعث بروز حوادث زیادی برای آنها می شود. برای بهبود روند درمانی، والدین باید محیط منزل را امن سازند. به طور مثال حتماً وسایل شکستنی از دسترس کودک دور گردد، حفاظ مناسب برای پنجره ها و درب ها تهیه شود. قرار دادن فرش و کفپوش مناسب در منزل به خصوص اتاق کودک ضروری است.

• کنترل

کنترل به معنی بررسی فعالیت های کودک است تا مشخص گردد که طبق برنامه های تعیین شده عمل می کند. شامل سه دسته هستند:

1. کنترل پیشایندی- (آموزش)

والدین باید برای کاهش خطرات احتمالی به کودک از قبل آموزش دهند. یعنی کودک باید کاملاً متوجه عواقب رعایت نکردن نکات خطرات احتمالی گردد. به طور مثال، آموزش نحوه عبور از خیابان ها، آموزش پوست گرفتن میوه و … از جمله این آموزش های مهم به شمار می روند.

2. کنترل فرآیندی

این قسمت از کنترل باید در زمان انجام فعالیت ها صورت بگیرد. کودک بیش فعال دارای حرکات تکانشی بسیاری است. والدین باید در زمان انجام آنها کودک را متوجه اشتباه خود کنند. به طور مثال زمانی که والدین می بینند کودک، دوست و هم بازی خود را کتک می زند، حتما باید برای این رفتارش تذکر دهند تا درباره اشتباه بودن کارش کودک آگاه شود.

3. کنترل پسایندی

معمولاً این مرحله به شکل تشویق و یا تغییر بعد از انجام فعالیت های کودک شکل می گیرد. مثلا اگر کودک در بازی وسایلش را با دوستان خود به اشتراک گذاشت، والدین می توانند از او تشکر کنند. تشویق کودک باعث تکرار این قبیل رفتارها کودک خواهد شد.

 تنبیه نیز راهکاری است که باید در زبان مشاهده رفتار ناشایست کودک انجام گیرد. تنبیه نباید به شکل بدنی صورت گیرد بلکه باید به شکلی باشد که باعث حذف رفتار نامناسب کودک گردد.

 به طور مثال اگر قبل از حضور در مهمانی کودک رفتار مناسب را آموزش دید (کنترل پیشایندی) و در صورت تذکر برای اشتباهی که انجام داد (کنترل فرآیندی) همچنان آن رفتار را تکرار می کند، والدین می توانند مهمانی را ترک کرده و یا یک محرک دوست داشتنی کودک را از او بگیرند (کنترل پسایندی).

• حل مسئله

آموزش مهارت حل مسئله برای تمام کودکان به خصوص کودک بیش فعال ضروری است. مهارت حل مسئله از آن جهت برای کودک بیش فعال اهمیت بیشتری دارد که زمان مشاهده یک مشکل به خود یا دیگران آسیب می زنند.

 آموزش این مهارت توسط والدین یا درمانگر اتفاق می افتد. مشاوره با روان شناس یا درمانگر زمانی ضرورت دارد که والدین علم کافی برای آموزش مهارت حل مسئله به فرزند بیش فعال خود را ندارند. به طور مثال می توان کودک را در محیط های مدرسه، پارک و… گذاشت و درباره آن مکان و مشکلات اجتماعی برای او صحبت کنند. در نهایت باید آموزش نحوه حل آن مشکل را شرح داد.

 می توان از کودک سوال کرد. چنان چه در مدرسه و یا مکان مشابه دوستت به زور یک وسیله را از تو بخواهد، چه کار می کنی؟

اکثر کودکان با اعتماد به نفس کم جواب می دهند، گریه می کنم ولی جواب کودک بیش فعال این است که او را به زمین می زنم یا فحش می دهم.

برای آموزش درست به کودک در مواجهه با این مسئله در موقعیت های مشابه باید گفت که، وسیله مال من است، زمانی که این کار تکرار شد باید از معلم یا بزرگترها کمک خواست.

• پرورش حواس پنچ گانه

کودک دارای اختلال بیش فعالی معمولا دارای ضعف حسی هست. یکی از راه هایی که باعث می شود تمرکز کودک افزایش یابد این است که حواس پنجگانه او تقویت گردد. این تمرینات کمک به درمان کودک می کنند و توجه کودک را به محیط اطراف بیشتر می کنند.

استفاده از الگوهای رنگی یا مکعب های چوبی کمک به تقویت حس بینایی می کند. کودک می تواند با استفاده از اینها، سازه ای بسازد.

 والدین می توانند برای تقویت حس شنوایی کودک به او دستورات شنیداری متنوعی بدهند. به طور مثال می توان گفت ماشین زرد را به زیر میز قرمز بگذار… برای پردازش شنیداری پیشنهاد می شود که این دستورات چندین بار تکرار شوند.

می توان چشم بند بر روی چشمان کودک قرار داد و غذاهای مختلف برای او آورد تا نوع غذا و مزه ی آن را حدس بزند. این تمرین کمک به تقویت حس بویایی یا چشایی کودک می کند. بازی لمس اشیا با چشمان بسته برای تقویت حس لامسه بسیار موثر است.

• تنظیم نور

برای کاهش حرکات تکانش کودک باید نورهای سفید مانند لامپ های مهتابی در معرض دید کودک قرار نگیرند. این نورهای سفید باعث افزایش سطح هیجان کودک شده و او را بی قرار می کند.

• برنامه غذایی

باید به کودک بیش فعال مواد غذایی و خوراکی هایی حاوی مواد نگه دارنده یا کافئین داده نشود. کنسرو، نوشابه‌، شکلات، شیر کاکائو و … از جمله خوراکی های مضر برای این کودکان است.

• ورزش

برای درمان اختلال بیش فعالی نباید از تاثیر ورزش و تحرک غافل شد. تخلیه کودک زمانی که ورزش و تحرک داشته باشد، باعث شده که انرژی زیاد او تا حدی تخلیه گردد و با کاهش حرکات تکانشی نیز روبه رو خواهد شد.

بهترین ورزش برای کودک بیش فعال، ورزشی است که همزمان هر دو نیمکره مغز او را درگیر کند. شنا و دوچرخه سواری از جمله این ورزش ها هستند. صخره نوردی و کوه نوردی نیز باعث افزایش هماهنگی مغز با بدن شده و سرعت درمان افزایش می دهند.

• خود گویی

کودک مبتلا به بیش فعالی حواس پرت و فراموشکار است. برای حل این مشکل والدین می توانند دستورات و جملات را تکرار کنند. این کار باعث افزایش تمرکز بر دستورات می شود.

به طور مثال اگر از کودک خواسته شد لیوان را بیاورد، والدین به او تذکر دهند در طول مسیر کلمه لیوان را تکرار نماید تا فراموش نکند. برای افزایش حرف شنوی کودک، انتخاب جملات کوتاه ، واضح و شفاف بسیار کمک کننده هستند.

• درمان بیش فعالی با نوروفیدبک

نوروفیدبگ روشی است که در آن فعالیت های مغزی فرد ثبت شده سپس با استفاده از دستگاه الکترو آنسو فالو گرام دیده می شود. بهبود نیز از طریق فرآیند خود تنظیمی انجام می گردد.

 این شیوه جایگزین روش های دارویی برای درمان بیش فعالی است. برای کاهش دردهای مزمن، آسم، بیماری های قلبی، فشار خون بالا، بی اختیاری ادرار و مدفوع و… کاربرد دارد.

بسته به نوع درمان الکترودهای خاصی به نقاط گوناگون بدن منتقل می شود و نحوه کارکرد آن قسمت گزارش می گردد. این روش باعث می شود که فرد از کارکرد جسم خود آگاه شود، سپس با استفاده از فرآیند خود تنظیمی و به کمک تکنیک های نرم افزاری و سخت افزاری به درمان خود کمک می کند.

• روش مدیتیشن و تمرکز حواس

مدیتیشن روشی است که باعث جمع شدن حواس فرد می گردد و با نفس های عمیقی که فرد می کشد، خویشتنداری او افزایش می یابد. این روش باعث کاهش علائم بیش فعالی می شود. در تحقیقی که به بررسی تاثیر مدیتیشن بر اختلال بیش فعالی صورت گرفت گزارش شد، در خانواده هایی که والدین و کودک دچار اختلال هستند، به مدت ۸ هفته این تمرین را انجام دادند، کودک علائم کمتری بروز داد.