افراد ترانس سکشوال یا ترنس ها با همجنسگرایان و دوجنسی ها فرق دارند
دکتر مهدی صابری، روانپزشک پزشکی قانونی
بسیاری از مردم، ترانس سکسوالیسم را با هرمافرودیسم و گاه حتی با همجنسگرایی یکی می گیرند.
دکتر مهدی صابری، روانپزشک پزشکی قانونی، در گفتگو با عصر ایران به تشریح ماهیت عارضه ترانس سکسوالیسم ( یا اختلال هویت جنسی ) و مشکلات مبتلایان آن (مخففاً “تی اس”ها) پرداخت. وی متولد 1338 و فارغ التحصیل دانشگاه تهران و نیز متخصص دوجنسی هاست.
ابتدا بفرمایید ترانس سکسوالیسم چه فرقی با هرمافردویسم دارد؟
هرمافرودیسم یا دوجنسی بودن، نوعی اختلال و اشکال آناتومیک است. یعنی در بدن فرد مبتلا، اندامهای جنسی هر دو جنس مونث و مذکر وجود دارد. مثلاً ممکن است دستگاه خارجی تناسلی شخص، مردانه باشد اما ارگان های زنانه مثل رحم و تخمدان نیز در بدن او به شکل ناقص وجود داشته باشد. چنین فردی دوجنسی قلمداد می شود.
فرد دوجنسی از حیث ارگانیسمش دچار نوعی ابهام جنسیتی است و نمی داند که زن است یا مرد. دوجنسی ها معمولاً عقیم هم هستند. اما ترانس سکسوالیسم کاملاً متفاوت از هرمافرودیسم است.
فرد مبتلا به ترانس سکسوالیسم، در ساختمان بدنش هیچ اشکالی وجود ندارد. هرمافرودیت ها در ساختمان بدنشان اختلال وجود دارد اما ترانس سکسوالیست ها از حیث ساختمان بدنی، کاملاً مرد و یا کاملاً زن هستند. اندام های جنسی خارجی و درونی آنها کاملاً مردانه و یا کاملاً زنانه است. منظور از اندام های جنسی درونی، رحم و تخمدان و هورمون های زنانه در زنان و هورمون های مردانه در مردان است.
رویش پستان در زنان و تجمع چربی در نواحی لگن و باسن و نازک شدن صدا در زنان و رویش ریش و سبیل و خشن شدن صدا در مردان، محصول همین هورمون های زنانه و مردانه هستند که در ترانس سکسوالیست ها، به طور طبیعی وجود دارند.
بنابراین ترانس سکسوالیست ها یا تی اس ها، به لحاظ ظاهری و فیزیکی هیچ مشکلی ندارند. به لحاظ ژنتیک هم مشکلی ندارند. یعنی یک زن تی اس، کروموزوم های جنسی xx دارد و از این حیث کاملاً طبیعی است.
اختلاس تی اس ها، اختلال در احساسات و هیجانات و تمایلات آنهاست. یعنی فردی که به لحاظ ژنتیک و ظاهر فیزیکی زن است، احساسات و تمایلات و رفتارهایش مردانه است و درباره خودش معتقد است که باید مرد می شد. یعنی احساس می کند که تمایلات و احساسات و روحیات مردانه اش در یک قفس زنانه گیر افتاده است. مثل مردها رفتار می کند و حتی پس از رسیدن به سن بلوغ، تمایلات جنسی شان هم مثل جنس مخالفشان است. و یا برعکس، شخصی که به لحاظ فیزیکی مرد است ولی احساسات زنانه دارد، احساس می کند در قفسی مردانه گرفتار شده است.
ولی با وجود این تمایل، باز با همجنسگرایان فرق دارد زیرا خودش معتقد است که تمایل جنسی اش به زنان، تمایل به جنس مخالف است؛ چرا که او خودش را در اصل مرد می داند. درست است؟
احسنت! دقیقاً. یک همجنسگرای مثلاً مذکر، با علم به جنسیت مذکر خودش، باز تمایل دارد که با جنس مذکر رابطه جنسی داشته باشد. یعنی خودش را مرد می داند و به مردان گرایش جنسی دارد! اما یک مرد مبتلا به “اختلال هویت جنسی” (ترانس سکسوالیسم)، تمایلات زنانه دارد و خودش را زن می داند. رفتارها و تمایلاتش زنانه است و اصرار زیادی هم دارد که حتی شکل ظاهری بدنش را زنانه کند. اما یک همجنسگرا هیچ وقت نمی خواهد عمل جراحی کند و تغییر جنسیت دهد.
ترانس سکسوالیسم یک بیماری روانی محسوب می شود؟
بله، اما نباید فراموش کنیم که منظور از بیماری روانی در این جا، آن اختلالات شدید روانی، که فرد را کاملاً غیرطبیعی و مبتلا به رفتارهای عجیب و غریب می سازد، نیست. اختلالات روانی انواع گوناگونی دارند. برخی از آنها، اصلاً به چشم نمی آیند و به راحتی قابل تشخیص نیستند.
گاه در برخوردهای نزدیک مشخص می شوند ولی کلاً اشکار نیستند. اختلال هویت جنسی هم جزو اختلالاتی است که ممکن است دیگران سال های سال متوجه آن نشوند.
شاید پدر و مادر فرد مبتلا، از همان دوران کودکی، به تدریج متوجه شوند که رفتارهای فرزندشان با با سایر بچه های همجنس فرق دارد. مثلاً پسر بچه آنها، رفتارهایش بیشتر دخترانه باشد. تی اس ها وقتی که به سن بلوغ می رسند، تفاوت رفتاری شان با افراد همجنس خودشان معمولاً به خوبی آشکار می شود. مثلاً یک پسر مبتلا به اختلال جنسی، دوست ندارد بازی های پسرانه بکند و لباس های پسرانه بپوشد. او در دوران قبل از بلوغ جنسی هم، لباس های دخترانه و اسباب بازی های دخترانه را می پسندد و دوست دارد.
خانواده هایی که در ایران فرزندشان چنین مشکلی دارد، معمولاً چه برخوردی با بچه خودشان دارند؟
ممکن است بعضی از والدین در سال های کودکی، رفتارهای متفاوت فرزند مبتلایشان را تشویق هم بکنند؛ چرا که رفتارهای او برای آنها جالب و بامزه است. مثلاً پسر بچه ای که لاک می زند و ادای دخترها را درمی آورد، بخصوص در خانواده هایی که چند تا پسر دارند و آرزو دارند که دختر داشته باشند، ممکن است رفتارهایش برای پدر و مادرش خیلی جالب باشد. ولی رفتارهای این کودک، به تدریج پدر و مادر را نگران می کند زیرا آنها می بینند که فرزندشان مثل سایر بچه های همجنس خودش رفتار نمی کند.
چنین فرزندی، طبیعتاً سرزنش و تحقیر شده و گاه با القاب تحقیرآمیزمواجه می شود. بچه هایی که اختلال هویت جنسی شان خیلی آشکار نشده باشد، در خلوت خودشان لباس جنس دلخواهشان را می پوشند و پسرها مثلاً آرایش می کنند.
به هر حال به نوعی، و البته با سختی، با این حالت خودشان کنار می آیند. اما وقتی که به سن دانشگاه می رسند و بیش از پیش وارد جامعه می شوند، به تدریج والدینش به این حالت آشکار نشده اش پی می برد و به رفتارهای او اعتراض می کنند. یعنی آنها نگران می شوند که مبادا فرزندشان انحراف جنسی پیدا کرده باشد.
بیشتر خانواده ها، این بچه ها را مورد شماتت قرار می دهند، طردشان می کنند، با آنها مقابله کرده و مفصلاً بحث می کنند. ما خیلی کم دیده ایم که این خانواده ها متوجه اختلال فرزندشان شده باشند و برای مشاوره، به روانشناس مراجعه کنند.
خانواده ها معمولاً چنین کاری نمی کنند بلکه خود این بچه ها، پس از درگیری با خانواده و یا طرد شدن از سوی خانواده، به روانشناس مراجعه می کنند.
به علاوه از طریق مراجعه به اینترنت و مطالعات شخصی، متوجه می شوند که اختلالی در وجودشان هست که باید به آن توجه کرد. خانواده ها معمولاً مقاومت زیادی در پذیرش این اختلال در وجود فرزندشان، دارند.
این مقاومت طبیعی است چرا که این مشکل، مشکلی نیست که به راحتی بتوان آن را پذیرفت. خانواده ها در برابر این مشکل دچار تنش و احساس گناه می شوند و گاهی پدر و مادر یکدیگر را متهم می کنند و هر یک از آنها، دیگری را عامل ایجاد این مشکل در رفتار فرزندشان قلمداد می کنند.
در اثر این فضای پرتنش، گاهی بچه های مبتلا به اختلال جنسی، خانه را ترک می کنند.
به غیر از مشکلات فرهنگی موجود در جامعه ایران در قبال تی اس ها، احکام فقهی درباره ترانس سکشوالیست ها چگونه اند؟
اولین بار فردی به نام فریدون پورملک آرا، در پاریس نزد امام خمینی(ره) رفت و مشکل اختلال هویت جنسی اش را با امام در میان می گذارد و بعد از انقلاب، مجوز جراحی تغییر جنسیت را از امام خمینی(ره) دریافت کرد.
حضرت امام(ره) فتوا دادند که تغییر جنسیت با نظر متخصص ماهر، شرعاً بلااشکال است. پس از فتوای امام، فریدون پورملک آرا، به تایلند رفت و تن به جراحی تغییر جنسیت داد و زن شد و با نام مریم پورملک آرا، به زندگی اش ادامه داد و در فروردین ماه چند سال پیش، در سن 61 سالگی، درگذشت.
او در تمام مدت زندگی اش به عنوان زن، به شدت پیگیر مشکلات تی اس ها بود و انجمنی هم برای حمایت از این افراد تاسیس کرد تا آنهایی که قابل درمانند، درمان شوند و کسانی هم که چاره ای جز عمل جراحی ندارند، اقدامات قانونی لازم برای عمل جراحی تغییر جنسیت آنها انجام شود.
البته مجوز قانونی این کار، بر اساس فتاوای شرعی، توسط سازمان پزشکی قانونی صادر می شود. افرادی هم که اختلال هویت جنسی ندارند ولی احساس می کنند که باید جنسیتشان تغییر یابد، یعنی فرم های دیگری از این گرایش روانی را دارند که مصداق این بیماری نیست، مجوز تغییر جنیست دریافت نمی کنند.
به هر حال افراد مراجعه کننده به سازمان پزشکی قانونی، توسط چند متخصص روانپزشکی و نیز متخصصان پزشکی قانونی و، اگر لازم باشد، متخصصان دیگر، مثل متخصصان زنان و متخصصان جراحی، ویزیت می شوند.
این افراد دوره های روانکاوی را پشت سر می گذارند و اگر قادر به تثبیت جنسیت واقعی خودشان باشند، اقدامات لازم برای بهبودشان بدون عمل جراحی دنبال می شود و کسانی که دیگر چاره ای جز عمل جراحی ندارند، به کمیسیون مربوطه در سازمان پزشکی قانونی معرفی می شوند.
آماده سازی روانی این افراد و نیز خانواده هایشان برای پذیرش جنسیت جدید پس از جراحی تغییر جنسیت، یکی از اقدامات سازمان پزشکی قانونی است. بعضی از خانواده ها، به خوبی با جنسیت جدید فرزندشان کنار می آیند و بعضی ها هم نه؛ یعنی بچه هایشان را طرد کرده اند.
کسانی که مجوز تغییر جنسیت دریافت نمی کنند، چه کار باید بکنند؟
تمایل به تغییر جنیست در این افراد، ناشی از اختلا هویت جنسی نیست بلکه از علل دیگری نشات می گیرد. مثلاً ممکن است انواعی از اختلال شخصیت، افسردگی و روانپریشی، علت این گرایش آنها باشد. این حالات با روان درمانی و داروهای روانپزشکی قابل درمان اند. خیلی از این افراد پس از درمان توانسته اند به طور طبیعی به زندگی شان ادامه دهند.
به هر حال هر کسی که گرایش به تغییر جنسیت خود داشته باشد، لزوماً اختلال هویت جنسی ندارد. اختلا هویت جنسی، شیوع بسیار کمی دارد و تقریباً از هر پنجاه هزار و یا صدهزار نفر، یک نفر دچار این اختلال است.
در جمعیت 75 میلیونی ایران، بین 750 تا 1500 نفر دارای اختلال هویت جنسی اند. کسانی به سازمان پزشکی قانونی مراجعه می کنند، خیلی بیش از این رقم است ولی همه این افراد دچار این اختلال نیستند. به هر حال وظیفه تفکیک این افراد و تشخیص بیماران واقعی در میان آنها، برعهده روانپزشکی و روانشناسی است.
برخی از کارشناسان هم می گویند منشاء این بیماری، اختلالی است که تا سه ماهگی جنین، در هیپوتالاموس مغز جنین بوجود می آید و عامل این آسیب مغزی هم شوک عصبی و روانی مادر در اثر علل متفاوت است. پروفسور میرجلالی هم که چنین نظری دارد، می گوید بسیاری از تی اس های ایران، از جنوب و غرب کشور می آیند و این نشان می دهد که مادرانشان احتمالاً در دوران جنگ دچار شوک عصبی و روانی شده است.
این نظر به عنوان یک فرضیه مطرح شده و تحقیقاتی هم درباره آن صورت گرفته است. بعضی از همکاران ما هم در دانشگاه تهران، بر روی موضوع تغییرات آناتومیک در مغز تحقیق کرده اند و به نتایجی هم رسیده اند که این فرضیه را تقریباً تایید می کند.
اما علت قطعی این عارضه کاملاً معلوم نیست. قبلاً تئوری های دیگری مثل طرز تربیت والدین و محیط خانواده کودک، مطرح بود که البته این تئوری ها امروزه دیگر رد شده اند.
به هر حال علت این اختلال هنوز به طور کامل کشف نشده است. دکتر میرجلالی تعداد زیادی از تی اس های ایران را دیده اند و حتماً آماری دارند. من از این آمار اطلاعی ندارم ولی مشاهدات ما موید نظر دکتر میرجلالی نیست.
به نظر من، استرس جنگ نمی تواند عامل ترانس سکسوالیسم تلقی شود زیرا این اختلال در همه جای دنیا وجود دارد. در بسیاری از کشورهایی که حتی یک روز هم درگیر جنگ نبوده اند، این پدیده دیده می شود. حتی بسیاری از تی اس ها در خانواده های بدون استرس و کاملاً نرمال به دنیا آمده و بزرگ شده اند؛ خانواده هایی عاری از اختلافات زناشویی.
به هر حال نمی توان با قاطعیت گفت که چنین استرس هایی در دوران بارداری مادر، زمینه ساز اختلال هویت جنسی در جنین است. بسیاری از خانواده ها در همان دوران جنگ در شرایط بسیار نامطلوبی قرار داشتند و استرس های شدیدی را متحمل شدند ولی فرزندشان دچار اختلال هویت جنسی نشد. من فکر می کنم این فرضیه نیاز به تحقیق بیشتر دارد.
اصلاً پدیده ای تحت عنوان زنانه یا مردانه شدن هیپوتالاموس مغز وجود دارد؟
به این شکلی که شما می فرمایید خیر؛ ولی بخش هایی از مغز هستند که جهت گیری مغز را در هویت جنسی تعیین می کنند. این موضوع در دست مطالعات و تحقیقات گسترده است. اما لااقل تا به امروز هنوز با قاطعیت تایید نشده است که پدیده ای تحت عنوان مردانه یا زنانه شدن هیپوتالاموس مغز وجود دارد.
منظور من این بود که مغز زن و مرد تفاوت های ذاتی دارند یا خیر؟
مغز زنان و مردان از نظر حجم و کارکرد تفاوت های اندکی دارند. مثلاً بخشی از مغز زنان نسبت به مغز مردان پیشرفته تر است و در درک بعضی از امور هیجانی و احساسی، عملکردش متفاوت است. در مغز مردان، نیمکره مربوط به فعالیت های استدلالی و محاسبه ای، تا حدودی فعال تر است. همچنین مغز زنان هم در برخی از قوای شناختی، قوی تر از مغز مردان است. گاهی در بیماران تی اس، همین تفاوت های کارکردی وجود دارد. مثلاً بیمار با اینکه مرد است، مغزش از نظر کارکردی و شناختی، شبیه مغز زنان است.
جراحی تغییر جنسیت تی اس ها معمولاً موفقیت آمیز است یا نه؟
موفقیت این جراحی ها، نسبی است. بعضی ها از عمل جراحی شان راضی بوده و پس از جراحی، زندگی تقریباً نرمالی هم داشته اند. در هر صورت، این افراد پس از عمل جراحی، به یک زن یا مرد کامل و بدون نقص بدل نمی شوند. این ها پس از جراحی، عقیم و نازا هستند و در تمام عمرشان باید از داروهای هورمونی استفاده کنند و طبعاً بعضی برخی از عوارض مصرف این داورها، دامن گیرشان می شود.
داروهای هورمونی چه کارکردی دارند؟
صفات ثانوی را تقویت می کنند. مثلاً هورمون های زنانه موجب زنانه تر شدن ظاهر فرد می شود.
زنانی هم که پس از تغییر جنسیت مرد می شوند، فاقد قدرت باروری اند؟
بله، توانایی بارور کردن یک زن دیگر را ندارند.
چرا؟
چون بیضه ندارند و در نتیجه اسپرم هم ندارند. فعلاً هیچ راهی برای بچه دار شدن این افراد وجود ندارد.
بر روی آنها پروتزهای مصنوعی می گذارند که ظاهری از بیضه را دارد.
شانس ازدواج تی اس ها در ایران، بعد از عمل جراحی چقدر است؟
گاهی ازدواج های پایداری داشته اند اما ازدواج هایشان، به دلایلی که کاملاً روشن است، اکثراً ناموفق است.
چون این گفتگو محصول اکران فیلم آینه های روبرو بود، لطفا در پایان بفرمایید که آیا در این فیلم، تصویری مطابق با واقع از ترانس سکشوالیست ها ترسیم شده بود یا نه؟
بله، به نظرم این فیلم بر پایه بررسی و تحقیق درستی شکل گرفته بود و به نحو رسایی، یک فرد مبتلا به اختلال هویت جنسی را نشان می داد که زن به دنیا آمده اما رفتارها و احساسات و تمایلاتش مردانه است.
فیلم به شکل ظریفی رفتارهای مردانه او را نشان می داد. آدینه، شخصیت اصلی فیلم، که دوست داشت ادی صدایش کنند، علاقه زیادی به پوشیدن لباس های مردانه و کوتاه کردن موهایش به طرز پسرانه داشت. و یا مثلاً دوست داشت که کارهای مکانیکی انجام دهد و ماشین را تعمیر کند. همچنین از شوهرکردن فراری بود چون اصلاً قادر به پذیرش نقش خودش به عنوان یک زن در رابطه زناشویی و عاطفی نبود.
به نظر من، با توجه به محدودیت های مرتبط با پرداختن به این موضوع چالش برانگیز، این فیلم در آگاه کردن جامعه نسبت به این مشکل، بسیار خوب عمل کرده بود و در مجموع، مصداقی از خدمت هنر سینما به جامعه بود.
از شما خواننده محترم سپاس گذاریم
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
manshor.mehr
clinic_children_family
manshor.mehr.clinic
پژوهشهای بیشتر در خصوص ترنس سکشوال
یکی از پرسش های اساسی در بحث “تغییر جنسیت”، مسئله جواز یا عدم جواز، یا روایی یا ناروایی و یا قانونی و غیر قانونی بودن این عمل جراحی است. طبیعی است که گروهی از صاحب نظران با تغییر جنسیت موافق، و عده دیگری با آن مخالف اند، ولی دقیقاً باید محل نزاع و گفت و گو روشن باشد و این که چه نوع تغییر جنسیتی جایز و چه نوع آن غیر مجاز است.
اقسام تغییر جنسیت
تغییر جنسیت دارای اقسام گوناگون است. حداقل دو گروه خواهان تغییر جنسیت هستند که از این قرار است:
- تغییر جنسیت در دو جنسی ها (Hermaphrodite).
این افراد دارای آلت تناسلی از هر دو جنس هستند. از این رو، دارای اختلال هویت جنسی یا ابهام در جنسیت هستند. در جراحی تغییر جنسیت، یکی از دو آلت تناسلی که ضعیف، یا کوچک و یا غیر مناسب تشخیص داده شود، حذف و آلت دیگر تقویت و جایگزین می شود. این نوع تغییر جنسیت از گذشته تاکنون وجود داشته و اساساً برای آن هیچ مخالفی وجود ندارد؛ چرا که بیماری آنان محرز و ثابت است، حتی حقوق دانان سنی و کلیسای مسیح که با تغییر جنسیت مخالف هستند، با تغییر جنسیت گروه دوجنسی ها مخالفتی ندارند و در واقع، تغییر جنسیت به عنوان معالجه و درمان، و خروج دوجنسی ها از بلاتکلیفی جنسی است.
- تغییر جنسیت در تراجنسیتی ها (ترانس سکشوال، خنثای روانی،Transsexual).
برخی بیماران روحی، خود را متعلق به جنس مخالف می دانند. امروزه ما با برخی بیماران روحی و روانی رو به رو هستیم که از نظر فیزیکی هیچ گونه اختلال جنسیتی ندارند، ولی حاضر به پذیرش جنسیت فعلی خویش نیستند. به عبارت دیگر، این گروه بیماران روانی، مردانی هستند که خود را زن می دانند، و یا زنانی هستند که خود را مرد می دانند. این بیماری تقریباً در بیشتر کشورهای دنیا مشاهده شده است، و مخصوص جغرافیای خاصی نیست. گاه این بیماران به خودکشی دست می زنند که حداقل سه مورد آن در ایران گزارش شده است. به گفته عده ای از روان شناسان، برای برخی از این بیماران، هیچ راه درمانی جز تغییر جنسیت وجود ندارد.
تغییر جنسیت در بیماران تراجنسیتی (Transsexual) مورد اختلاف شدید صاحب نظران است.
امام خمینی معتقد است تغییر جنسیت حرام نیست. ایشان می گویند: ظاهر آن است که تغییر جنسیت مرد به زن، یا زن به مرد، و نیز تغییر جنسیت خنثی (یا دوجنسی) به یکی از دو جنس مرد یا زن حرام نیست.[1]
علاوه بر این، بعد از انقلاب اسلامی ایران، و در سال 1984 م، شخصی به نام فریدون که گرفتار بیماری تراجنسیتی بود، پیش امام خمینی رفته و بیماری روانی و روحی خویش را برای ایشان توضیح داد و خواهان دریافت مجوزی برای تغییر جنسیت شد. امام خمینی در فتوای خویش برای وی چنین نوشت:
“تغییر جنسیت با تجویز طبیب مورد اعتماد اشکال شرعی ندارد. ان شاء الله در امان بوده باشید و کسانی که شما ذکر کرده اید امید است مراعات حال شما را بکنند.[2]
فریدون به استناد این فتوا، تغییر جنسیت داد و به یک زن تبدیل شد و نام «مریم» را برای خود برگزید.
بعد از امام خمینی (ره)، رهبر مذهبی و سیاسی ایران، یعنی آیت الله سید علی خامنه ای نیز به جواز تغییر جنسیت فتوا داد.[3] علاوه بر این، حدود ده تن از مجتهدین و فقیهان شیعه به جواز تغییر جنسیت معتقد شده اند که نام برخی از آنان، از این قرار است: آیت الله سید علی سیستانی؛ آیت الله ناصر مکارم شیرازی؛ آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره)؛ آیت الله حسین علی منتظری؛ آیت الله محمد ابراهیم جناتی؛ آیت الله یوسف صانعی؛ آیت الله عبدالکریم موسوی اردبیلی؛ آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی؛ آیت الله محمد آصف محسنی؛ آیت الله محمد مؤمن؛ آیت الله محسن خرازی و … .[4]
به اعتقاد این عده از فقیهان شیعه، تغییر جنسیت، تغییر در خلقت خدا نیست و اساساً هیچ دلیلی بر حرمت این عمل جراحی وجود ندارد. به عبارت دیگر، با توجه به ادله چهارگانه شرعی، یعنی: “قرآن کریم، روایات اسلامی، عقل و اجماع”، دلیلی برای حرمت تغییر جنسیت وجود ندارد.
در مقابل، عده ای از صاحب نظران اهل سنت و کلیسای مسیحی به حرمت تغییر جنسیت، معتقد شده اند. از نظر آنان، تغییر جنسیت، تغییر در خلقت خدا است. برخی از صاحب نظران اهل سنت، به آیه: “…فلیغیرن خلق الله…” استناد کرده اند. به اعتقاد آنان، بر اساس این آیه شریفه، تغییر جنسیت، تغییر در خلقت خداوند متعال بوده، و قرآن کریم از آن به عنوان یک عمل شیطانی یاد می کند، بنابراین حرام است.
در ادامه آیه را همراه با ترجمه ذکر کرده و آن گاه به صورت مختصر درباره شأن نزول و تفسیر آن سخن خواهیم گفت.
“وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبیناً”؛ و البته گمراهشان مىکنم و آرزوهاى باطل در دلشان مىافکنم و به آنان فرمان مىدهم تا گوش هاى چارپایان را بشکافند. و به آنان فرمان مىدهم تا خلقت خدا را دگرگون سازند. و هر کس که به جاى خدا شیطان را به دوستى برگزیند زیانى آشکار کرده است.[5]
بررسی آیات قبل از آیه 119 سوره نساء
برای بررسی مفهوم و مقصود “تغییر خلق الله” به سه آیه قبل از آیه مورد بحث توجه می کنیم تا مقصود آیه مورد نظر از “تغییر خلقت خدا” روشن تر گردد.
- آیه 116 سوره نساء: در این آیه شریفه، به اهمیت گناه بزرگ شرک اشاره شده است؛ گناهی که غیر قابل عفو و بخشش بوده و هیچ گناهی بالاتر از آن متصور نیست، مضمون این آیه با کمی تفاوت در آیه 48 سوره نساء نیز آمده است.[6]
- آیه 117 سوره نساء: در این آیه، به این نکته اشاره شده است که مشرکین به قدری کوتاه فکرند که خالق و آفریدگار جهان هستی را رها کرده و در برابر موجوداتی سر تعظیم فرود می آورند که کم ترین اثر مثبتی ندارند، بلکه گاهی همانند شیطان ویران گر و گمراه کننده نیز هستند.[7]
- آیه 118 سوره نساء: در این آیه شریفه، شیطان لعنت شده است و این که شیطان گفته است: از بندگان تو سهم معینی خواهم گرفت.
آیه 119 که آیه مورد بحث ما است، در این باره است که شیطان چگونه از بندگان نصیب و بهره می برد.
با توجه به آیه مورد بحث، می توان فهمید که “تغییر در خلقت” تنها تغییر ظاهری و فیزیکی نیست، بلکه تغییر بر دو قسم است: 1. تغییر ظاهری و فیزیکی، 2. تغییر معنوی؛ مانند: گمراه ساختن انسان ها و سرگرم ساختن آنها به آرزوها.
در هر حال، هر دو نوع تغییر در این ویژگی شریک هستند که در راستای اهداف شیطان و باعث دور ساختن فطرت انسان ها از بندگی خداوند متعال است. بنابراین، هر نوع تغییر و تحریفی که به انگیزه شیطانی و اهداف و کارهای غیر الاهی صورت پذیرد، مذموم و غیر شرعی است.
در زمان جاهلیت قبل از اسلام، هرگاه شتر چند بار می زایید، گوش آن را می بریدند و یا شکاف می دادند و آن را در راه بت قرار می دادند. از آن پس، از سوار شدن و ذبح آن خودداری می کردند و در واقع، شتر در راه بت ها وقف می شد! در مواردی، چشم حیوان را در می آوردند و آن را در راه بت ها قرار می دادند!
خداوند متعال، در آیات مورد نظر، از این گونه کارها نهی کرده و آن را تغییر در خلق الله می داند؛ چه این که هدف از خلق این گونه حیوانات، استفاده از گوشت آنها و بهره برداری از سواری و حمل بار است. این گونه نعمت ها، برای استفاده انسان ها آفریده شده است، تا توان لازم برای عبادت و بندگی خداوند پیدا کنند. در غیر این صورت از اهداف خلقت دور افتاده اند.
تغییر در خلقت به طور مطلق نمی تواند ناپسند و ناشی از خواست و کار شیطان باشد؛ چرا که انجام برخی کارها از قبیل: ختنه کردند، قطع کردن بند ناف جنین، چیدن موهای زائد بدن و کوتاه کردن موهای سر، از اموری است که قانون گذار الاهی نه تنها ما را از انجام آنها باز نداشته، بلکه به انجام آن نیز امر کرده است.
بر اساس روایاتی که از امام باقر و امام صادق (ع)[8] وارد شده است، منظور از “خلق الله”، “دین الله” است، به قرینه آیه: “لاتبدیل لخلق الله”[9] که به معنای: “لاتبدیل لدین الله” است. به عبارت دیگر، هرگاه دین خدا تغییر کند و در آن تحریف و تبدیل پدید آید، تغییر در خلق الله به وجود آمده است.
براین اساس، “تحریم حلال” و “تحلیل حرام”، تغییر دین خداوند و مصداقی از تغییر خلق الله است، که خداوند متعال، در آیه مورد نظر، از این گونه کارها نهی کرده است، و آن را تغییر در خلق خدا می داند.
بنابراین، آیه شریفه بر این مطلب ناظر است که برخی اشیا به منظور خاص و امور ویژه ساخته شده است، و هرگاه از مسیر اصلی منحرف شود، تغییر در خلقت الاهی است. برای مثال، شترها برای استفاده از گوشت و یا سواری آفریده شده اند و هرگاه انسان ها، به خیال واهی آن را بر خود حرام کنند، تشریع و بدعت گذاری بوده و تغییر مذموم است.[10]
به عبارت دیگر، آیه شریفه ناظر بر این نکته است که هر نوع تغییر و تبدیل که به منظور تشریع و بدعت گذاری در دین و شریعت باشد، حرام و مذموم است؛ از این رو؛ مثلاً شهوت که باید در مسیر ازدواج قرار گیرد اگر در مسیر غیر ازدواج صرف شود، این تغییر مذموم است.[11]
با این توضیح، روشن می شود که آیه تغییر (نساء، 119) به بحث مورد نظر ما، یعنی تبدیل مذکر به مؤنث و برعکس، مربوط نمی شود و استشهاد به این آیه برای اثبات حرمت تغییر جنسیت ناصواب است، همانگونه که بیش از ده تن از فقیهان شیعه که به جواز تغییر جنسیت فتوا داده اند، از این آیه شریفه، حرمت تغییر جنسیت را استفاده نکرده اند.
علاوه بر این، اگر بنا باشد صرفاً ظاهر آیه شریفه مبنا و ملاک باشد و تغییر در مخلوقات حرام باشد، لازم می آید که تمام تغییرات و تبدیل هایی که ابنای بشر در اشیای جهان به وجود می آوردند، حرام و مصداق کار شیطانی باشد؛ مانند: حفر تونل در کوه ها، تصرف در جنگل ها، ورود به اعماق زمین و استفاده از معادن و نفت و گاز، ورود به کره ماه و مریخ و هزاران تغییرهایی که در طبیعت به دست انسان ها صورت می پذیرد.
ممکن است در مقابل گفته شود که این موارد استثنا شده و آیه تغییر این مصادیق را در بر نمی گیرد. در این حالت باید گفت: سخن فوق موجب تخصیص اکثر است؛ یعنی لازم می آید در ابتدا گفته شود: هر نوع تغییر در مخلوقات الاهی و اشیای جهان حرام است، آن گاه میلیاردها تغییر و تبدیل که به دست انسان ها صورت می گیرد استثنا گردد و در تحت عام، تنها چند مورد باقی می ماند که شامل خصاء، بریدن گوش، درآوردن چشم و مانند آن است.
مضافاً به این که قریب به اتفاق موارد، تغییر جنسیت به دلیل بیماری جسمی و یا بیماری روحی صورت می گیرد. هرگاه تغییر جنسیت به منظور معالجه بیمار باشد و راه دیگری برای درمان وجود نداشته باشد، آیا هم چنان می توان پای فشرد و معتقد شد که تغییر جنسیت، تغییر در خلق الله است و یک کار شیطانی محسوب می شود؟!
[1] امام خمینی، تحریرالوسیلة، ج 2، ص 626 (مسائل مستحدثه)، مؤسسة دار العلم، چاپ اول، قم.
[2] ر.ک: محمد مهدی کریمی نیا، بررسی فقهی و حقوقی تغییر جنسیت (پایان نامه)، بخش ضمائم.
[3] ر.ک: آیت الله خامنه ای، رسالة اجوبة الاستفتائات، ص 70؛ مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه، گنجینه آرای فقهی و قضایی، پاسخ سؤال 5256.
[4] ر.ک: محمد مهدی کریمی نیا، بررسی فقهی و حقوق تغییر جنسیت (پایان نامه)، بخش ضمائم.
[5] ترجمه از آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 4، ص 134.
[6] ر.ک: آیت الله ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 4، ص 132.
[7] همان، ج 4، ص 135.
[8] به نقل از: علامه محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 96.
[9] روم، 30.
[10] ر.ک: محمد قائنی، المبسوط فی المسائل الطبیة، ج 1، ص 220.
[11] همان.
کلمات کلیدی: دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، دکتر روانشناس سکسولوژی، دکتر روانشناس ترنس سکشوال، روانشناس هموسکشوال، روانشناس تراجنسی، متخصص روانشناسی انگیزشی، متخصص استعدادیابی، مرکز تخصصی استعدادیابی، استعدادیابی تحصیلی، استعدادیابی شغلی، استعدادیابی هنری، استعدادیابی ورزشی، استعداد سنجی، استعداد شناسی، ورود به دانشگاه، سوالات دانشجویی، سوالات جنسی، سوالات روابط جنسی، روانشناس روابط عاطفی، روانشناس ارتباط عاطفی، روانشناس جدایی، روانشناس زوجین، روانشناس اختلالات خلقی، روانشناس وسواس، روانشناس وسواس فکری، روانشناس PTSD، روانشناس بیشفعالی، روانشناس ADHD، روانشناس ADD، روانشناس افسردگی، روانشناس اضطراب، روانشناس پنیک، روانشناس واژنیسم، روانشناس CGL، روانشناس تجاوز به کودک، روانشناس ابیوز، روانشناس اختلالات یادگیری، روانشناس اختلال ریاضی، روانشناس یادگیری، روانشناس کنکور، مشاور کودک، مشاور نوجوان، مشاور خانواده، مشاور اعتیاد، مشاور مشکلات جنسی، مشاور رابطه، مشاور دوست یابی، مشاور اختلالات خلقی، مشاور بیشفعالی، مشاور بیش فعالی، مشاور شغلی، مشاور تحصیلی، مشاور خوب، بهترین مشاور کودک، بهترین مشاور کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان، مرکز روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز مشاوره کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی نمایش درمانی، مرکز تخصصی مشاوره نمایش درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی موسیقی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره موسیقی درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی ترنس، مرکز تخصصی مشاوره ترنس، مرکز تخصصی روانشناسی تراجنسی، مرکز تخصصی مشاوره تراجنسی، مرکز تخصصی روانشناسی بازی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره بازی درمانی، مرکز تخصصی کاردرمانی جسمی-حرکتی، مرکز تخصصی کار درمانی جسمی حرکتی، مرکز تخصصی گفتار درمانی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی گفتار درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی مشاوره اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، مرکز کاردرمانی اوتیسم، مرکز تخصصی گفتار درمانی اوتیسم، روانپزشک تخصصی کودک، روانپزشک تخصصی نوجوان، روانپزشک تخصصی اوتیسم، روانپزشک تخصصی بیشفعالی، روانپزشک تخصصی بیش فعالی، روانپزشک خانواده، روانپزشک اختلالات خلقی، روان پزشک تخصصی کودک، روان پزشک تخصصی نوجوان، روان پزشک تخصصی اوتیسم، روان پزشک تخصصی بیشفعالی، روان پزشک تخصصی بیش فعالی، روان پزشک خانواده، روان پزشک اختلالات خلقی، دکتر متخصص، دکتر کتخصص روان، متخصص اعصاب و روان، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب
دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، مرکز تخصصی استعدادیابی، بزرگترین مرکز استعدادیابی، بهترین مراکز استعدادیابی ایران، بهترین مرکز استعدادیابی تهران، مرکز تخصصی اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، بهترین مراکز درمانی اوتیسم، بزرگترین مراکز درمانی اوتیسم، مرکز تخصصی بیش فعالی، بهترین مراکز بیشفعالی ایران، بهترین مراکز درمان بیش فعالی تهران
کلمات کلیدی: دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، دکتر روانشناس سکسولوژی، دکتر روانشناس ترنس سکشوال، روانشناس هموسکشوال، روانشناس تراجنسی، متخصص روانشناسی انگیزشی، متخصص استعدادیابی، مرکز تخصصی استعدادیابی، استعدادیابی تحصیلی، استعدادیابی شغلی، استعدادیابی هنری، استعدادیابی ورزشی، استعداد سنجی، استعداد شناسی، ورود به دانشگاه، سوالات دانشجویی، سوالات جنسی، سوالات روابط جنسی، روانشناس روابط عاطفی، روانشناس ارتباط عاطفی، روانشناس جدایی، روانشناس زوجین، روانشناس اختلالات خلقی، روانشناس وسواس، روانشناس وسواس فکری، روانشناس PTSD، روانشناس بیشفعالی، روانشناس ADHD، روانشناس ADD، روانشناس افسردگی، روانشناس اضطراب، روانشناس پنیک، روانشناس واژنیسم، روانشناس CGL، روانشناس تجاوز به کودک، روانشناس ابیوز، روانشناس اختلالات یادگیری، روانشناس اختلال ریاضی، روانشناس یادگیری، روانشناس کنکور، مشاور کودک، مشاور نوجوان، مشاور خانواده، مشاور اعتیاد، مشاور مشکلات جنسی، مشاور رابطه، مشاور دوست یابی، مشاور اختلالات خلقی، مشاور بیشفعالی، مشاور بیش فعالی، مشاور شغلی، مشاور تحصیلی، مشاور خوب، بهترین مشاور کودک، بهترین مشاور کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان، مرکز روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز مشاوره کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی نمایش درمانی، مرکز تخصصی مشاوره نمایش درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی موسیقی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره موسیقی درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی ترنس، مرکز تخصصی مشاوره ترنس، مرکز تخصصی روانشناسی تراجنسی، مرکز تخصصی مشاوره تراجنسی، مرکز تخصصی روانشناسی بازی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره بازی درمانی، مرکز تخصصی کاردرمانی جسمی-حرکتی، مرکز تخصصی کار درمانی جسمی حرکتی، مرکز تخصصی گفتار درمانی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی گفتار درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی مشاوره اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، مرکز کاردرمانی اوتیسم، مرکز تخصصی گفتار درمانی اوتیسم، روانپزشک تخصصی کودک، روانپزشک تخصصی نوجوان، روانپزشک تخصصی اوتیسم، روانپزشک تخصصی بیشفعالی، روانپزشک تخصصی بیش فعالی، روانپزشک خانواده، روانپزشک اختلالات خلقی، روان پزشک تخصصی کودک، روان پزشک تخصصی نوجوان، روان پزشک تخصصی اوتیسم، روان پزشک تخصصی بیشفعالی، روان پزشک تخصصی بیش فعالی، روان پزشک خانواده، روان پزشک اختلالات خلقی، دکتر متخصص، دکتر متخصص روان، متخصص اعصاب و روان، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، طراح بازی، طراحی بازی، کد نویسی بازی های دیجیتال، بازی دیجیتالی، بازی موبایل، بازی های موبایل، بازی های دیجیتالی درمانی، اپلیکیشن، طراح اپلیکیشن، استارتاپ، طراح و برنامه نویس استارتاپ، برنامه نویس، گرافیک بازی، گرافیست، گرافیک دیجیتال، طراح و جری اینستاگرام، برنامه نویس اینستا، ادمین اینستاگرام